Ayçiçeği, hem yağlık hem çerezlik üretimiyle ülkemizde yaygın olarak yetiştirilen, gelir getirici stratejik bir tarım ürünüdür. Hem sıvı yağ hem de bitkisel margarin yapımında kullanılan ayçiçeğinin küspesi ise hayvan yemi ve yakacak olarak tercih edilebiliyor. Selüloz endüstrisinin ana maddelerinden olan ayçiçeğinin taneleri, çerez olarak tüketiliyor.
Tarla Seçimi:
- Ayçiçeği; derin yapılı, iyi drene olmuş, tınlı veya killi-tınlı toprakları sever.
- Su tutmayan, taban suyu yüksek olmayan araziler tercih edilmelidir.
- Toprak pH’ı 6.5–8 aralığında olmalıdır. Hafif alkali topraklarda daha iyi gelişir.
- Orobanş (canavar otu) bulaşık arazilerden kaçınılmalıdır.
Toprak Hazırlığı:
- Sonbaharda: Derin sürüm yapılarak toprak havalandırılmalı ve hastalık-zararlı riski azaltılmalıdır.
- İlkbaharda: Toprak tavında iken kültivatör veya diskaro ile işlenmeli, tohum yatağı hazırlanmalıdır.
- Ekim öncesi toprak yüzeyi düz ve ufalanmış olmalıdır; bu hem çıkışı kolaylaştırır hem de eşit gelişim sağlar.
Ayçiçeği Ekim Zamanı:
Ayçiçeği, toprak ısısının 8–10°C'yi bulduğu dönemlerde ekilmelidir. Bu da genellikle:
- Ege ve Güney Marmara: Mart sonu – Nisan ortası
- İç Anadolu ve Trakya: Nisan ortası – Mayıs başı
- Doğu ve yüksek bölgeler: Mayıs sonuna kadar uzayabilir
Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Erken ekim çıkışı hızlandırır, verimi artırır.
- Geç ekim, hastalık ve kuraklık riskini artırabilir.
- Tohum ekimi 4-6 cm derinlikte yapılmalıdır.
Tohum Seçimi:
- Bölgeye uygun, hastalıklara dayanıklı, yüksek verimli hibrit çeşitler tercih edilmelidir.
- Ayçiçeği tohumu mutlaka sertifikalı olmalı; çimlenme oranı ve saflığı yüksek olmalıdır.
- Orobanş (canavar otu) sorunu olan alanlarda orobanş dayanıklı çeşitler seçilmelidir.
Ekim:
- Sıra arası: 70 cm
- Sıra üzeri: 20–30 cm
- Dekara 4000–6000 bitki düşecek şekilde ekim yapılmalıdır.
- Ekim derinliği: 4–6 cm
- Tohumun toprağa eşit derinlikte ve nemli zemine ekilmesi önemlidir.
- Ekimden sonra toprak tavında değilse mutlaka can suyu verilmelidir.
Gübreleme
Ayçiçeği, toprakta derinlere inen güçlü kök yapısı sayesinde besin maddelerini iyi kullanır. Ancak yüksek verim için dengeli ve dönemine uygun gübreleme şarttır.
Ekim Öncesi / Taban Gübresi:
Toprak analizine göre fosfor ve potasyum ağırlıklı gübreler uygulanmalıdır. Bitki, özellikle ilk gelişim döneminde fosfora ihtiyaç duyar.
Gelişim Döneminde / Üstten Gübreleme:
Azotlu gübreler kardeşlenme ve boylanma döneminde bitkiye enerji sağlar. Azot fazlası bitkiyi devleştirir ama verimi düşürür, dikkatli kullanılmalıdır.
Yapraktan Gübreleme:
Bitkinin çiçeklenme ve dane bağlama döneminde iz element takviyesi (çinko, bor, mangan) verim ve kaliteyi artırır. Bor, çiçeklenme ve polen canlılığı için kritiktir.
Sulama
Ayçiçeği kuraklığa dayanıklı bir bitki olsa da, yüksek verim ve kalite için doğru zamanda yapılan sulama büyük fark yaratır.
Kritik Sulama Dönemleri:
- Çıkış dönemi → Tohumun düzgün çimlenmesi için
- Sapa kalkma → Bitki boylanırken su ihtiyacı artar
- Çiçeklenme öncesi ve sırasında → En hassas dönem; su stresi verimi ciddi düşürür
- Dane doldurma → Tanelerin dolgun ve sağlıklı gelişmesi için mutlaka su gerekir
Sulama Şekli:
Damla sulama en verimli yöntemdir. Yağmurlama veya tava sulama da yapılabilir, ama aşırı sulamadan kaçınılmalıdır.
Fazla su kök çürümesine, az su ise çiçek dökümüne neden olabilir.
Ayçiçeğinde “az ama zamanında” sulama, kaliteyi ve kazancı artırır!
Hastalık ve Zararlılarla Mücadele
Sağlıklı bir ayçiçeği tarlası için hastalık ve zararlılara karşı düzenli kontrol ve doğru müdahale şarttır. İşte en yaygın tehditler ve dikkat edilmesi gerekenler:
Küsküt (Cuscuta spp.)
Saplara sarılarak bitkinin özsuyunu emer, gelişimi durdurur. Erken dönemde mekanik olarak uzaklaştırılmalı, bulaşık alanlar ayrılmalıdır.
Mildiyö ve Pas
Yapraklarda sararma, lekelenme ve kuruma yapar. Nemli havalarda hızla yayılır. Dayanıklı çeşit seçimi ve yaprak arası hava sirkülasyonu önemlidir.
Bozkurt (Agrotis spp.)
Genç bitkileri kökten keserek yok eder. Akşam saatlerinde aktiftir. Erken dönemde gözlem ve biyolojik mücadele önemlidir.
Ayçiçeği Güvesi ve Çizgili Yaprak Kurdu
Tomurcuk ve çiçeklerde zarar yapar. Popülasyon artışı görülmeden önlem alınmalıdır.
Orobanş (Canavar Otu)
Kök parazitidir. Bitkinin gelişimini engeller, verimi ciddi düşürür. Temiz tohum, dayanıklı çeşit ve uygun rotasyonla önlenebilir.
Tavsiyeler:
- Tarlada sık sık gözlem yapın
- Dayanıklı çeşitleri tercih edin
- Gerekli durumlarda ruhsatlı ürünlerle zamanında müdahale edin
- Kültürel önlemlerle hastalıkların yayılmasını engelleyin
Unutmayın, önlem almak tedavi etmekten daha kolay ve kazançlıdır!
Hasat Zamanı ve İpuçları
Hasat, ayçiçeği üretiminin en kritik aşamasıdır. Doğru zamanda ve yöntemle yapılan hasat, ürün kalitesini ve verimini artırır.
Hasat Zamanı:
- Tohumların ortalama %85-90’ı olgunlaştığında, yapraklar sararıp döküldüğünde hasat için uygun zamandır.
- Tohum rengi koyu ve sertleşmiş olmalı.
Hasatta Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Erken hasat tohum verimini ve yağ oranını düşürür.
- Geç hasat ise tohumların dökülmesine ve kalite kaybına yol açar.
- Hasat sırasında tohum kaybını en aza indirmek için uygun makine ayarları yapılmalıdır.
Sonrasında:
- Hasat sonrası tohumlar kurutulmalı ve uygun koşullarda saklanmalıdır.
- Nem oranı %8-10 arasında olmalıdır ki uzun süre bozulmadan muhafaza edilebilsin.
Ege Tarım olarak, verimli ve kaliteli ürünler için hasat sürecinizi doğru yönetmenizi öneriyoruz!
